Sinclair ZX Spectrum

This vintage ZX Spectrum computer is a great addition to any collector's collection

It is a classic piece of technology from the Sinclair brand and is sure to impress anyone who sees it

The computer is perfect for anyone who wants to relive the glory days of vintage computing or is simply looking for a unique piece to add to their collection

اسطوره ۸ بیتی، سینکلر زد ایکس اسپکتروم

برای بسیاری از افراد در ایران که علاقه مند به پدیده نوظهور کامپیوترهای خانگی در دهه ۶۰ و ۷۰ خورشیدی بودند، نام کامپیوتر سینکلر زد ایکس اسپکتروم نامی آشنا و خاطره انگیز است. با آن ظاهر مشکی رنگ بسیار شیک که دل از هر بیننده ای می برد و زبان بیسیک بسیار قوی که تجربه ای بسیار خوشایند به نوآموزان برنامه نویسی در آن زمان می داد.کامپیوتر زد ایکس اسپکتروم جرقه انقلاب صنعت فناوری اطلاعات بود و همه نسل ها را متاثر ساخت

زد ایکس اسپکتروم در مقایسته با کمودور ۶۴  که برای اکثر مردم در آن دوران بسیار گران قیمت بود گزینه ای بسیار مناسب بود که دارای طیف وسیعی از بازی ها و نرم افزارهای سرگرمی و کاربردی بود

تفکیک پذیری گرافیک با وضوح بالا (۲۵۶×۱۹۲) و حافظه کافی این امکان را به توسعه دهندگان میداد که بازی های جذابی را برای آن تولید نمایند. از آنجایی که به اندازه کافی ارزان بود، بازار بازی ها را بیش از هر رایانه دیگری به سوی آن هدایت کرد، و اخیراً تعداد بازی های رایانه شخصی به تعداد بازی های Spectrum رسیده است

در آن زمان، گیک بودن خیلی عجیب بود، و برنامه نویسان کامپیوتر آدم هایی عصبی شناخته می شدند، و این موضوع برای بسیار از گروه های اجتماعی ملموس نبود
امروز شگفت‌انگیز تر از همه این است که ببینیم دنیا چقدر پیشرفت کرده است، و حالا همه دلشان می خواهد که یک گیک باشند

باید باور کنیم که کار با سینکلر اسپکتروم (ZX Spectrum) شاید به ما یاد داد که سخت افزار یاد بگیریم و دستگاهی مبتنی بر Z۸۰ طراحی کنیم، شاید باعث شد اولین شغل خود را در یک شرکت نرم افزاری یا ساخت بازی های ویدیویی یا سخت افزاری بدست آوریم و بسیاری شاید های دیگر

سفری با ماشین زمان به قلب سینکلر زد ایکس اسپکتروم

در سال های خیلی دور و بیش از ۴۰ سال پیش، هنگامی که کامپیوترها برای مردم جهان تازگی داشتند و یک پدیده نو و هیجان آور شناخته می شدند، کامپیوترهای خانگی اسپکتروم و کمودور وارد خانه های مردم دنیا شدند

در واقع شاید اولین نقطه تماس همه ما به دنیای کامپیوتر، همین کامپیوترهای اسپکتروم یا کمودور بودند و ما را با خود وارد دنیایی کرده بودند که هرگز هیچکدام از ما مشابه آن را در گذشته تجربه نکرده بودیم

ما در تلاش هستیم تا دنیای کوچک کامپیوترهایی چون اسپکتروم و کمودور را بار دیگر کشف کنیم و یا برای افرادی که سعادت ورود به این دنیای هیجان انگیز را نداشته اند بتوانیم همین لذت را مجددا ایجاد نماییم

این دنیای جذاب پر رمز و راز و خاطره انگیز به قدری برای همه ما پر خاطره هست که اگر سفری به گذشته داشته باشیم اشک در چشمان ما حلقه خواهد زد.

پروازی به سال ۱۹۸۰

سال ۱۹۸۰ است و فصل تعطیلات تابستانی برای بچه ها و جوانان پر از شور و حال بی پایان است

همیشه در آغاز فصل تعطیلات تابستانی بچه ها دنبال این هستند که سرگرمی جدیدی برای خود ایجاد و تهیه کنند
بعضی اوقات کلاس های ورزش، شنا، زبان، بازی با همسایه ها و گاهی هم مثل همه مردم بی حوصلگی همراه بود

احتمالا خیلی از ما ها اولین دیدارمان را با آتاری، اسپکتروم و کمودور را در منزل دوستان و همسایگان خود دیدیم که والدین آنها گرایشات و تفکری جلوتر از زمان خودشان داشتند

اسپکتروم در دیدار اول دستگاهی کوچک و سحر آمیز و ساده بود و برای خیلی از ما شاید اولین بار بود که چنین چیزی را دیده بودیم

این دستگاه کوچک با روشن شدن و کار کردنش قلب همه ما را تا ابد و برای همیشه تسخیر کرد

زد ایکس اسپکتروم متولد می شود

کامپیوتر اسپکتروم یکی از اولین کامپیوترهایی بود که در دنیا وارد خانه های مردم شد
این کامپیوتر توسط یک شرکت بریتانیایی به نام سینکلر ریسرچ (تحقیقات سینکلر) و توسط یکی از مخترعین به نام تاریخ فناوری اطلاعات به نام سر کلایو سینکلر ساخته شد

زد ایکس اسپکتروم در دو مدل عرضه شد یکی با رم ۱۶ کیلوبایت و دیگری با رم ۴۸ کیلوبایت

اولین مدل این کامپیوتر در آوریل سال ۱۹۸۲ وارد بازار شد و شرکت سینکلر در حدود ۵ میلیون از این دستگاه وارد بازار کرد

این کامپیوتر با بهره گیری از پردازنده Z۸۰ شرکت زیلوگ ساخته شد
این مدل از اسپکتروم نه نمایشگر داشت و نه نوار خوان

در واقع اسپکتروم به تلویزیون منازل متصل می شد و توسط نوارخوان های کاست معمولی که همه جا در دسترس بود برنامه و بازی ها را می توانست لود نماید
در پشت دستگاه اسپکتروم دو پورت Mic و Ear برای اتصال ضبط صوت های کاست خانگی وجود داشت که از این طریق بتواند برنامه ها را ذخیره یا بارگذاری کند

زد اسپکتروم ۱۶ و زد ایکس اسپکتروم ۴۸ اندازه کوچک و کلید هایی لاستیکی داشت

یکی از ویژگی های جالب این مدل اسپکتروم صفحه کلید اسپکتروم این است که بعضی از کلید ها بیش از ۵ عملکرد مختلف دارند

تایپ حرف به حرف دستورات بیسیک غیر ممکن است و باید از کلید های تابع استفاده کرد

علیرغم محدودیت هایی که به نظر می آمد داشته باشد بسیار خیال انگیز بود
برای لود بازی ها یا برنامه ۴ یا ۵ دقیقه زمان لازم بود که برنامه ها از نوار کاست وارد حافظه دستگاه شود و به اجرا درآید
خاطره انتظار طولانی و اشتیاق برای لود شدن بازی ها چیزی نیست که بتواند کسی از یاد ببرد. بعضی اوقات هم بارگذاری با مشکل مواجه میشد و مجبور بودیم این کار را بارها و بارها تکرار کنیم تا موفق شویم

بعضی از بازی ها اسپکتروم بسیار ساده بودند و برخی دیگر هم مثل Manic Miner و Ant Attack بسیار هیجان انگیز و خاص

تجهیزات جانبی و برنامه های زیادی برای این کامپیوتر اسپکتروم ساخته شده است
بر اساس دیده ها و شنیده ها احتمالا چندین مدل از این کامپیوتر ساخته شده است
در سال ۱۹۸۴ اسپکتروم ۴۸ با مدل اسپکتروم پلاس جایگزین شد و نهایتا در سال ۱۹۸۵ اولین مدل ۱۲۸ کیلو بایتی به نام اسپکتروم ۱۲۸ به بازار آمد

چه کسانی زد ایکس اسپکتروم را طراحی کردند؟

سر کلایو سینکلر – بنیان گذار سینکلر
مخترع معروف انگلیسی که در سال ۱۹۶۱ کمپانی سینکلر ریسرچ را تاسیس کرد
او یکی از پیشگامان تولید انبوه رایانه خانگی است که به پدر کامپیوترهای ZX معروف است
او مخترع ماشین حساب، ساعت هوشمند و اختراعات دیگری نیز هست. وی در سن ۸۱ سالگی در گذشت

ریچارد فرانسیس آلتواسر (طراح سخت افزار)

آلتواسر تا اواخر ماه ژوییه ۱۹۸۱ یکی از مهندسین اصلی طراحی کامپیوتر زد ایکس اسپکتروم بود که اهتمام زیادی را برای نسل قبلی یعنی ZX۸۱ گذاشته بود
او در سال ۱۹۸۶ مدیر ارشد مهندسی شرکت آمستراد شد و تا سال ۱۹۹۲ با آمستراد باقی ماند

استیو ویکرز (طراح رام و برنامه نویس)

استیو ویکرز، طراح رام زد ایکس اسپکتروم که به همراه ریچارد آلتواسر در ماه مه ۱۹۸۲ پس از خروج آلتواسر کمپانی Rainbow Computing Co. را تاسیس کردند

ریک دیکینسون (طراح صنعتی)

ریک سال ۱۹۷۹ وارد سینکلر شد و از آن تاریخ طراحی های مختلفی را برای سینکلر انجام داد
کیس ZX۸۰ و ZX۸۱، کیس زد ایکس اسپکتروم، TV۸۰ و سینکلر QL از جمله کارهای او هستند

دیکینسون در سال ۲۰۱۴ طراحی بدنه زد ایکس اسپکتروم نکست را انجام داد ولی نتوانست طراحی کیبرد نکست را تکمیل کند و در سال ۲۰۱۵ با بیماری سرطان از دنیا رفت

مدل های زد ایکس اسپکتروم

در طول بیش از یک دهه از حیات و تولید زد ایکس اسپکتروم، سینکلر و آمستراد توانستند ۶ مدل مختلف از این کامپیوتر خانگی را تولید کنند

سینکلر زد ایکس اسپکتروم ۴۸ / ۱۶

Sinclair ZX Spectrum ۱۶ / ۴۸

سینکلر اولین مدل زد ایکس اسپکتروم را با دو ظرفیت حافظه جهت پایین آوردن قیمت عرضه کرد

زد ایکس اسپکتروم ۱۶

این مدل اسپکتروم فقط دارای ۱۶ کیلو بایت حافظه بود. قیمت زد ایکس اسپکتروم ۱۶ در انگلستان قیمت ۱۲۵ پوند بود

زد ایکس اسپکتروم ۴۸

زد ایکس اسپکتروم ۴۸ دارای ۴۸ کیلو بایت حافظه داخلی بود و هر دو بانک حافظه آن قابل استفاده بود. مدل اسپکتروم ۴۸ در انگلستان با قیمت ۱۷۵ پوند وارد بازار شد

سینکلر زد ایکس اسپکتروم پلاس

Sinclair ZX Spectrum +

سینکلر در سال ۱۹۸۴ پس از دو سال تولید مدل اسپکتروم ۴۸، مدل جدیدی از زد ایکس اسپکتروم ۴۸ را با ظاهری جدید و مدرن تر تولید کرد. این مدل که نام مهندسی آن TB بود در واقع به لحاظ سخت افزاری همان مدل ۴۸ بود که تغییرات ظاهری و تزیینی پیدا کرده بود.همچنین در اسپکتروم پلاس کیبرد با کلیدهای لاستیکی با کیبرد جدید جایگزین شده بود. کلیدی هم برای ریست کردن و شروع دوباره دستگاه در سمت چپ این دستگاه تعبیه شده بود

هدف سینکلر از تولید اسپکتروم پلاس رقابت بیشتر با رقیب اصلیش یعنی کمودور ۶۴ بود

سینکلر زد ایکس اسپکتروم ۱۲۸

Sinclair ZX Spectrum ۱۲۸

شرکت سینکلر در سال ۱۹۸۵ قبل از این که برند اسپکتروم را به آمستراد واگذار کند، آخرین سری از زد ایکس اسپکتروم را با اسپکتروم ۱۲۸ را تولید کرد. در واقعی خیلی ها بر این باور هستند که این مدل آخرین و واقعی ترین کامپیوتر زد ایکس اسپکتروم است

اسپکتروم ۱۲۸ نسل بعد از اسپکتروم پلاس بود. در اسپکتروم ۱۲۸ قابلیت های جدید و فوق العاده ای از جمله ۱۲۸ کیلو بایت حافظه، چیپ صدای جدید، رابط MIDI، RS۲۳۲ و تصویر RGB برای مانیتور اضافه شده بودند

سینکلر تصمیم گرفت اولین تولید زد ایکس اسپکتروم ۱۲۸ در اسپانیا باشد و تولید این مدل توسط اینوسترونیکا (Investronica) صورت گرفت. زد ایکس اسپکتروم ۱۲۸ در اسپانیا با یک کیپد عددی اکسترنال باندل شده به فروش می رسید. دلیل این تصمیم سینکلر، تعداد زیاد اسپکتروم پلاس و مدل ۴۸ فروش نرفته در بازار انگلستان بود

هرچند سینکلر تصمیم گرفته بود که در انگلستان این مدل را تولید و به فروش نرساند ولی فروش زد ایکس اسپکتروم ۱۲۸ تولید شده در اسپانیا در بسیاری از فروشگاه ها انگلستان در ماه آگوست سال ۱۹۸۵ به همراه کیپد عددی خارجی به فروش می رسید. در نهایت مدتی کوتاه پس از عرضه اسپکتروم ۱۲۸ در انگلستان این مدل با زد ایکس اسپکتروم +۲ جایگزین شد

این مدل یکسال تولید شد و در سال ۱۹۸۶ تولیدش متوقف شد

سینکلر زد ایکس اسپکتروم +۲

Sinclair ZX Spectrum +۲

همه چیز درباره زد ایکس اسپکتروم پلاس۲ اولین زد ایکس اسپکتروم از آمسترادهمه چیز درباره زد ایکس اسپکتروم پلاس ۲ اولین زد ایکس اسپکتروم از آمستراد

شرکت آمستراد در سال ۱۹۸۶ پس از انحصار برند سینکلر کامپیوتر زد ایکس اسپکتروم پلاس ۲ یا ۲+۱۲۸ را ساخت و با قیمتی در حدود ۱۴۰ پوند انگلستان وارد بازار کرد

اسپکتروم +۲ از لحاظ ظاهری خیلی شبیه به آمستراد CPC-۴۶۴ بود و در طراحی این مدل چندین ویژگی آمستراد CPC-۴۶۴ مانند کیبرد با کیفیت خوب و با کلیدهای پایه بلند و همچنین نوارخوان زد ایکس اسپکتروم انحصاری و داخلی برای این مدل در نظر گرفته شده بود

یک عدد دسته بازی زد ایکس اسپکتروم و مدل SJS ۱ جوی استیک با برند سینکلر و به رنگ و شکل ظاهری مشابه طراحی بدنه اسپکتروم +۲ به همراه این مدل باندل شده بود ولی در مجموع انواع جوی استیک های آتاری و کمودور بر روی اسپکتروم +۲ قابل استفاده بود

جوی استیک زد ایکس اسپکتروم – سینکلر SJS۱

 در مدل اسپکتروم پلاس ۲ دو پورت در سمت چپ دستگاه امکان پذیر بود و دیگر نیازی به استفاده از اینترفیس جوی استیک زد ایکس اسپکتروم خاصی نبود

در واقع این مدل بهینه ترین کامپیوتر در بین همه مدل های اسپکتروم است

در طول یکسال یعنی بین ۱۹۸۶ تا ۱۹۸۷ چند نسل از این مدل زد ایکس اسپکتروم +۲ تولید شد.همه چیز در مورد سینکلر زد ایکس اسپکتروم +۲

سینکلر زد ایکس اسپکتروم +۲ – اولین سینکلر از آمستراد

سینکلر زد ایکس اسپکتروم +۳

Sinclair ZX Spectrum +۳

همه چیز درباره زد ایکس اسپکتروم پلاس ۳آخرین زد ایکس اسپکترومهمه چیز درباره زد ایکس اسپکتروم پلاس ۳آخرین زد ایکس اسپکتروم

یکسال پس از تولید اسپکتروم پلاس ۲، شرکت آمستراد در سال ۱۹۸۷ مدل جدیدتری از اسپکتروم را به بازار عرضه کرد که نام آن را زد ایکس اسپکتروم پلاس ۳ گذاشت. در این مدل از اسپکتروم نوار خوان داخلی حذف شده بود و به جای آن یک دستگاه دیسک درایو داخلی در نظر گرفته شده بود.به لحاظ ظاهری هر دو مدل اسپکتروم +۲ و اسپکتروم +۳ شباهت های زیادی به Amastrad CPC داشتند.اسپکتروم +۳ بسیار مشابه مدل قبلی یعنی زد ایکس اسپکتروم +۲ بود و فقط بزرگترین تغییر در این مدل اضافه شدن دیسک درایو ۳ اینچی داخلی و حدف نوارخوان بود.زد ایکس اسپکتروم +۳ آخرین مدل از کامپیوترهای سینکلر زد ایکس اسپکتروم بود.

سینکلر زد ایکس اسپکتروم نکست

Sinclair ZX Spectrum Next

در سال ۲۰۱۷ شرکتی انگلیسی به نام SpecNext برای علاقه مندان به کامپیوترهای قدیمی و رترو، کامپیوتری ۸ بیتی را  که بسیار با زد ایکس اسپکتروم سازگار بود ساخت و معرفی کرد. زد ایکس اسپکتروم نکست امکانات بسیار پیشرفته تری داشت.این کامپیوتر بسیار زیبا و خوش ساخت بود و با طراحی ظاهری خاص توانسته اصالت سینکلر اسپکتروم را حفظ نماید.طراحی صنعتی زد ایکس اسپکتروم نکست توسط ریک دیکینسون یعنی طراح صنعتی اصلی زد ایکس اسپکتروم انجام شد و به شدت از مدل ۴۸ و ۱۲۸ الهام گرفت. ریک علاقه ای به الهام گرفتن از مدل های اسپکتروم +۲ و اسپکتروم +۳ که توسط آمستراد تولید شده بود را نداشت .گرچه او در اواخر طراحی فوت شد و نتوانست طراحی کیبرد اسپکتروم نکست را تکمیل نماید.در اسپکتروم نکست، پردازنده اسپکتروم یعنی Z۸۰ در نظر گرفته شده بود.

سینکلر QL

Sinclair QL

در ژانویه ۱۹۸۴، شرکت سینکلر مدلی متفاوت و قدرتمند را به نام سینکلر QL که به اختصار Quantum Leap یا جهش کوانتومی بود روانه بازار ساخت.این مدل قیمتی در حدود ۴۰۰ پوند انگلستان داشت.علیرغم توانمندی های زیاد اسپکتروم QL که در واقع مدل ارتقا یافته سری کامپیوترهای زد ایکس اسپکتروم بود و برای مصارف تجاری و پیشرفته و کسب و کاری طراحی شده بود، نتوانست اقبال خوبی را در بازار از آن خود نماید.هرچند پردازنده زد ایکس اسپکتروم Z۸۰ و ۸ بیتی بود برای سینکلر QL از پردازنده ۳۲ بیتی ۶۸۰۰۸ که از خانواده و سری موتورولا ۶۸۰۰۰ بود استفاده شده بود.

چگونه سینکلر توانست کامپیوتری ارزان بسازد؟

مهمترین هدف سر کلایو سینکلر ساخت کامپیوتر ارزان قیمت بود و برای رسیدن به این هدف، او استراتژی های مختلفی را در نظر گرفته بود. او معتقد بود که مهمترین راه برای تسخیر بازار کامپیوترهای خانگی قیمت پایین بود. واقعیت این بود که در همان زمان کمودور ۶۴ قیمتی بسیار بالاتر از زد ایکس اسپکتروم داشت.شاید ساخت کامپیوتر خانگی ارزان قیمت بدون استفاده از متریال با کیفیت پایین و ارزان در بخش های بدنه، کلید ها و فلت کیبرد زد ایکس اسپکتروم غیر ممکن بود.سینکلر همچنین برای پایین آوردن قیمت از تراشه های معیوب ۶۴ کیلو بایتی (که دارای ۲ بانک ۳۲ کیلو بایتی داخلی) استفاده کرد. تمام تراشه‌ها در بانک ۳۲ کیلو بایتی حافظه می بایست با همان قسمت نیمه تراشه‌های ۶۴ کیلو بایتی کار می کرد. برای انتخاب نیمه اول یا نیمه دوم حافظه، اتصالی روی PCB نصب شده بود که بتوان اینکار را انجام داد.علاقه مندان می توانند با استفاده از چند تراشه منطقی دسترسی آزمایشی به بانک معیوب ۳۲ کیلو بایتی دیگر را داشته باشند.

سرنوشت اسپکتروم چه شد؟

در سال ۱۹۹۲ زد ایکس اسپکتروم در فروشگاه ها ناپدید شد.می توان گفت که کامپیوترهای شرکت آمستراد که هم رقیب اصلی اسپکتروم محسوب می شدند و هم انحصار برند اسپکتروم را در هم سال ۱۹۸۶ در دست داشت این سرنوشت تلخ را برای اسپکتروم رقم زد.انحصار برند سینکلر اسپکتروم به قیمت ۵ میلیون پوند توسط شرکت سینکلر به آمستراد فروخته شده بود.معامله بین سینکلر به آمستراد فقط محدود به برند و محصولات بود و سینکلر بعد ها به تحقیقات خود ادامه داد ولی کمپانی روز به روز کوچکتر می شد تا جایی که در یک مقطعی از زمان تنها فردی که در شرکت سینکلر مشغول به کار بود فقط خود کلایو سینکلر بود.بعد از آن تاریخ نه تنها اسپکتروم هرگز به فراموشی سپرده نشد بلکه امروز هم که بیش از ۴۰ سال از آن روزها گذشته است، این کامپیوتر محبوب در فضای کامپیوترهای رترو مشغول به کار کردن است.

شبیه سازی زد ایکس اسپکتروم با امولاتور زد ایکس اسپکتروم چگونه است؟

تاریخچه شبیه سازی کامپیوترهای زد ایکس اسپکتروم به اوایل دهه نود و سال های ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ بر می گردد که اولین امولاتورها برای سیستم عامل MS-DOS توسعه یافتند. احتمالا اولین امولاتور زد ایکس اسپکتروم را بتوان Nutria معرفی کرد که توسعه آن از سال ۱۹۹۱ آغاز شد. نوتریا توسط خوان آنتونیو فرنداندز بر روی سیستم عامل داس ساخته شد.اگر امروز به دنبال شبیه سازی زد ایکس اسپکتروم هستید امولاتورهای بسیار خوبی وجود دارند که می توانید از آنها استفاده کنید.از دیدگاه ما Fuse، Speccy و Spectaculator از نقطه نظر سازگاری و توسعه یافتگی جزو برترین سری امولاتور زد ایکس اسپکتروم معرفی می گردند. این امولاتورها بر روی انواع سیستم عامل های ویندوز، مک، اندروید، رزبری و لینوکس توسعه یافته اند و به راحتی می توانید از آنها استفاده کنید.مقاله ای در خصوص نحوه کار با هر یک از امولاتورهای فوق برای علاقه مندان در حال تدوین است که به زودی در سایت کمودور 128 قرار خواهد گرفت.